Multiple Sklerozlu bireylerde kognitif fonksiyonların fonksiyonel performans, yorgunluk, kinezyofobi ve fiziksel aktivite düzeyi ile ilişkisi

Abstract

Giriş-Amaç: Multiple skleroz (MS) santral sinir sistemin (SSS) inflamatuar, demiyelinizasyon ve plaklarla karakterize nörodejeneratif hastalığıdır. Plakların yaygınlığı ve lokalizasyonu MS'te semptom tablosunu çeşitlendirmektedir. MS'te kognitif bozukluklar sıklıkla bilişsel işlem hızı ile ilişkilidir. Motor fonksiyonlardaki azalmanın kognitif fonksiyonlardaki bozuklukların belirteçlerinden olduğunu gösteren çalışmalar mevcut olsa da MS'de gelişen kognitif fonksiyonlardaki bozuklukların etiyopatogenezi tam olarak aydınlatılamamıştır. Bu nedenle çalışmamızın amacı MS'li bireylerde kognitif fonksiyonların fonksiyonel performans, yorgunluk, kinezyofobi ve fiziksel aktivite düzeyi ile ilişkisini incelemektir. Gereç ve Yöntem: Çalışmamız Özel Bingöl Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezi'ne yönlendirilen ve dahil edilme kriterlerini karşılayan 40 MS tanılı ve 40 sağlıklı birey ile gerçekleştirildi. Katılımcılar MS ve kontrol grubu şeklinde ikiye ayrıldı. Tüm katılımcıların sosyodemografik verileri demografik bilgi formu ile, kognitif fonksiyonları Montreal Bilişsel Değerlendirme (MOBİD) ve İz Sürme Testi (İST A-B formu), fonksiyonel performans; 6 dakika yürüme testi (6DYT), 30 Saniye Otur Kalk Testi (30-sn OKT), Zamanlı Kalk Yürü Testi (ZKYT) ile; yorgunluk, Yorgunluk Şiddet Ölçeği (YŞÖ) ile kinezyofobi; Tampa Kinezyofobi Ölçeği (TKÖ) ve fiziksel aktivite ise Uluslararası Fiziksel Aktivite Anketi Kısa Form (UFAA-KF) ile değerlendirildi. Verilerin analizinde SPSS 16.0 paket programı kullanıldı. X2-testi ile niteliksel değişkenlerin analizi yorumlandı. Verilerin gruplar arasındaki fark değerleri, veriler normal dağılıma uygun olanlar Independent Sample T test, normal dağılıma uygun olmayanlar ise Mann Whitney U testi ile değerlendirildi. Sağlıklı katılımcıların verileri ile karşılaştırmak için One Sample T testi kullanıldı. Veriler arasındaki ilişki değerlendirmesi, Pearson veya Spearman korelasyon testi ile değerlendirildi. İstatistiksel olarak anlamlılık p<0,05 olarak kabul edildi. Bulgular: Çalışmamızda gruplar arası karşılaştırmada çalışma durumu, MOBİD (p<0.002), İST A-B (p<0.001) değerlerinde, 6DYT VAS (p<0.001), dispne (p<0.001), yorgunluk (p<0.001) skorları hem başlangıç hem de bitiş değerlerinde , yürüme mesafesinde (p<0.001); 30-sn OKT (p<0.001), ZKYT (p<0.001), yorgunluk (p<0.001), kinezyofobi (p<0.001), UFAA-KF toplam puan (MET-dk/hafta) (p=0.035) ve fiziksel aktivite düzeylerinde (p=0.041) istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı. MOBİD ile 6DYT yürüme mesafesi (r=0.405, p=0.035), 30-sn OKT (r=0.401, p=0.048), YŞÖ (r=-0.550, p=0.032) ve UFAA-KF (MET-dk/hafta) (r=0.495, p=0.047) arasında; İST A-B ile 6DYT yürüme mesafesi (A: r=0.465, p=0.045; B: r=0.420, p=0.039) ve 30-sn OKT (A: r=0.410, p=0.038; B: r=0.405, p=0.045) arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulundu. Sonuç: Sonuçlarımız, MS hastalarında kognitif fonksiyonlardaki bozulmaların fonksiyonel performans düşüşü, artmış yorgunluk seviyeleri, yüksek kinezyofobi ve azalmış fiziksel aktivite düzeyleri ile anlamlı derecede ilişkili olduğunu göstermiştir. MS hastalarında kognitif fonksiyonların kapsamlı bir şekilde değerlendirilmesinin, kişiselleştirilmiş rehabilitasyon programlarının geliştirilmesinde ve fiziksel ile psikolojik iyilik halinin artırılmasında önemli bir role sahip olduğunu göstermektedir. Anahtar kelimeler: Fiziksel aktivite, fonksiyonel performans, kinezyofobi, kognitif fonksiyon, Multiple skleroz, yorgunluk

Introduction-Purpose: Multiple sclerosis (MS) is a neurodegenerative disease of the central nervous system (CNS) characterized by inflammation, demyelination and plaques. The prevalence and localization of plaques diversify the symptom picture in MS. Cognitive impairments in MS are often associated with cognitive processing speed. Although studies show that decreased motor function is a marker of impaired cognitive function, the etiopathogenesis of cognitive impairment in MS has not been fully elucidated. Therefore, our study aimed to examine the relationship between cognitive functions and functional performance, fatigue, kinesiophobia and physical activity level in individuals with MS. Materials and Methods: Our study was conducted with 40 individuals diagnosed with MS and 40 healthy individuals referred to Bingol Special Education and Rehabilitation Center and met the inclusion criteria. Participants were divided into two groups MS and control group. Sociodemographic data of all participants were obtained using the demographic information form, cognitive functions were assessed using the Montreal Cognitive Assessment (MoCA) and Trail Making Test (TMT A-B form), functional performance; 6-minute walk test (6MWT), 30-second Sit to Stand Test (30-sSTST), Timed up and Go test (TUG), fatigue; Fatigue Severity Scale (FSS), kinesiophobia; Tampa Kinesiophobia Scale (TSK) and physical activity; International Physical Activity Questionnaire Short Form (IPAQ-SF). SPSS 16.0 package program was used for data analysis. The analysis of qualitative variables was interpreted with X2-test. The difference values of the data between the groups were evaluated with the Independent Sample T test if the data were suitable for normal distribution and the Mann-Whitney U test if the data were not suitable for normal distribution. One Sample T test was used for comparison with the data of healthy participants. The relationship between the data was evaluated by Pearson or Spearman correlation test. Statistical significance was accepted as p<0.05. Results: In our study, employment status, MoCA (p<0.002), IST A-B (p<0.001) values, 6MWT VAS (p<0.001), dyspnea (p<0.001), fatigue (p<0.001) scores both at baseline and end, walking distance (p<0.001); 30-s STST (p<0.001), TUG (p<0.001), fatigue (p<0.001), kinesiophobia (p<0.001), IPAQ-SF total score (MET-min/week) (p=0.035) and physical activity levels (p=0.041). MoCA was correlated with 6MWT walking distance (r=0.405, p=0.035), 30-s STST (r=0.401, p=0.048), FSS (r=-0.550, p=0.032) and IPAQ-SF (MET-min/week) (r=0.495, p=0. 047), and statistically significant correlations were found between TMT A-B and 6MWT walking distance (A: r=0.465, p=0.045; B: r=0.420, p=0.039) and 30-s STST (A: r=0.410, p=0.038; B: r=0.405, p=0.045). Conclusion: Our results showed that impairments in cognitive function in MS patients were significantly associated with decreased functional performance, increased fatigue levels, increased kinesiophobia, and decreased physical activity levels. This suggests that a comprehensive assessment of cognitive functioning in MS patients has an important role in developing personalized rehabilitation programs and improving physical and psychological well-being. Keywords: Physical activity, functional performance, kinesiophobia, cognitive function, Multiple sclerosis, fatigue