Kronik ayak bileği instabilitesi olan yetişkinlerde dengeyi etkileyen faktörlerin belirlenmesi

Abstract

Kronik Ayak Bileği İnstabilitesi (KABİ), tekrarlayan burkulmalar, ağrı, denge kaybı ve güvensizlik hissi ile karakterize, sensorimotor sistemdeki bozulmalara bağlı gelişen bir klinik tablodur. Bu durumun yalnızca periferik yapıları değil, aynı zamanda merkezi sinir sistemi adaptasyonlarını da etkileyerek postural kontrol bozukluklarına yol açabileceği bildirilmektedir. Bu çalışma, KABİ tanısı almış bireylerde statik ve dinamik denge ile ayak bileği kas kuvveti (dorsifleksiyon ve plantar fleksiyon), ağrı düzeyi, kinezyofobi, fiziksel aktivite seviyesi ve yaşam kalitesi arasındaki ilişkileri incelemek; bu bireylerin ilgili parametreler açısından sağlıklı bireylerle karşılaştırmalı olarak değerlendirilmesini sağlamak ve dengeyi etkileyen klinik belirleyici faktörleri saptamak amacıyla yapıldı. Çalışmaya 24 KABİ tanılı birey ve demografik olarak benzer özelliklere sahip 24 sağlıklı gönüllü dahil edildi. Katılımcıların statik dengesi Tek Ayak Üzerinde Durma Testi, dinamik dengesi ise ALFA stabilometrik platform kullanılarak Stabilite Limitleri Testi ile değerlendirildi. Ayak bileği kas kuvveti izokinetik dinamometre ile, ağrı düzeyi Vizüel Analog Skala ile (VAS), kinezyofobi Tampa Kinezyofobi Ölçeği ile, fiziksel aktivite düzeyi Uluslararası Fiziksel Aktivite Anketi (IPAQ) kısa formu ile ve yaşam kalitesi SF-36 anketi ile ölçüldü. Verilerin analizinde SPSS v26.0 istatistik programı kullanıldı. Sürekli değişkenler ortalama±standart sapma, ordinal ve nominal veriler ise sayı ve yüzde olarak verildi. Verilerin normal dağılım özellikleri belirlendi. Normal dağılıma uygun veriler için Independent Samples T-testi, normal dağılıma uymayan veriler için Mann Whitney U testi, ilişkiler için Pearson veya Spearman korelasyon analizleri, yordayıcı etkileri değerlendirmek için çoklu doğrusal regresyon analizi uygulandı. Anlamlılık düzeyi p<0.05 olarak kabul edildi. Çalışma sonucunda, KABİ grubunda statik denge skorları (p<0.001) ve dinamik denge skorları (p=0.024) anlamlı şekilde daha düşük; ayak bileği dorsifleksiyon (p=0.039 ve p=0.045) ve plantar fleksiyon (p=0.040 ve p=0.036) kas kuvvetleri daha zayıf; ağrı düzeyi (p<0.001) ve kinezyofobi (p=0.027) anlamlı düzeyde daha yüksek; fiziksel aktivite düzeyi (p=0.031) ve yaşam kalitesi alt bileşenlerinden fiziksel fonksiyon (p<0.001), fiziksel rol kısıtlılığı (p=0.003), ağrı (p=0.001), enerji (p=0.005), sosyal fonksiyon (p=0.006), emosyonel rol kısıtlılığı (p=0.038), fiziksel bileşen özet skoru (p<0.001) ve mental bileşen özet skoru (p=0.004) anlamlı düzeyde daha düşük bulundu. Statik denge süresi ile dorsifleksiyon kas kuvveti (r=0.550; p=0.007) ve plantar fleksiyon kas kuvveti (r=0.477; p=0.018) arasında pozitif; ağrı düzeyi (r=-0.424; p=0.039) ile negatif yönde anlamlı korelasyon saptandı. Dinamik denge ise dorsifleksiyon kas kuvveti (r=0.374; p=0.039) ve fiziksel rol kısıtlılığı (r=0.354; p=0.040) ile pozitif ilişkili bulundu. Regresyon analizleri sonucunda, statik dengeyi anlamlı yordayan değişkenler arasında dorsifleksiyon (p=0.001) ve plantar fleksiyon (p=0.002) kas kuvveti ile ağrı düzeyi (p=0.006); dinamik dengeyi yordayan değişkenler arasında ise dorsifleksiyon kas kuvveti (p=0.003) ve fiziksel rol kısıtlılığı (p=0.009) yer aldı. KABİ'li bireylerde statik ve dinamik denge performansı, kas kuvveti düşüklüğü, artmış ağrı, düşük fiziksel aktivite ve yaşam kalitesi ile anlamlı şekilde ilişkili bulundu. Bu bulgular, dengeyi etkileyen çoklu fiziksel ve psikolojik belirleyicilere yönelik bütüncül rehabilitasyon yaklaşımlarının önemini ortaya koymaktadır.

Chronic Ankle Instability (CAI) is a clinical condition characterized by recurrent sprains, pain, balance loss, and a sense of instability, resulting from disruptions in the sensorimotor system. This condition may affect not only peripheral structures but also central nervous system adaptations, leading to postural control impairments. This study aimed to examine the relationship between static and dynamic balance and ankle muscle strength (dorsiflexion and plantar flexion), pain level, kinesiophobia, physical activity level, and quality of life in individuals diagnosed with CAI; to compare these parameters with healthy individuals; and to identify clinical determinants affecting balance. The study included 24 individuals with CAI and 24 healthy volunteers matched demographically. Static balance was assessed using the Single Leg Stance Test, and dynamic balance was evaluated with the Stability Limits Test using the ALFA stabilometric platform. Ankle muscle strength was evaluated using an isokinetic dynamometer, pain level was assessed with the Visual Analog Scale (VAS), kinesiophobia was measured with the Tampa Scale for Kinesiophobia, physical activity level was determined with the short form of the International Physical Activity Questionnaire (IPAQ), and quality of life was evaluated with the SF-36 survey. Statistical analyses were conducted using SPSS v26.0. Continuous variables were reported as mean ± standard deviation, and categorical variables as numbers and percentages. Normality of data distribution was assessed. Independent Samples T-test or Mann-Whitney U test was used for group comparisons, Pearson or Spearman correlation for relationships, and multiple linear regression analysis for predictive modeling. Statistical significance was set at p<0.05. The results showed that the CAI group had significantly lower static (p<0.001) and dynamic balance scores (p=0.024), reduced dorsiflexion (p=0.039 and p=0.045) and plantar flexion (p=0.040 and p=0.036) muscle strength, higher pain levels (p<0.001) and kinesiophobia (p=0.027), and lower physical activity levels (p=0.031). Quality of life scores were significantly lower in the CAI group for physical function (p<0.001), role-physical (p=0.003), pain (p=0.001), vitality (p=0.005), social functioning (p=0.006), emotional role (p=0.038), physical component summary (p<0.001), and mental component summary (p=0.004). Static balance was positively correlated with dorsiflexion strength (r=0.550; p=0.007) and plantar flexion strength (r=0.477; p=0.018), and negatively with pain level (r=-0.424; p=0.039). Dynamic balance was positively correlated with dorsiflexion strength (r=0.374; p=0.039) and role-physical score (r=0.354; p=0.040). Regression analyses revealed that dorsiflexion (p=0.001), plantar flexion (p=0.002) strength, and pain level (p=0.006) were significant predictors of static balance, while dorsiflexion strength (p=0.003) and role-physical score (p=0.009) predicted dynamic balance. In individuals with CAI, impaired static and dynamic balance was significantly associated with reduced muscle strength, increased pain, lower physical activity, and diminished quality of life. These findings highlight the importance of holistic rehabilitation approaches targeting multiple physical and psychological determinants of balance.