Total larenjektomili bireylerin yaşam kalite düzeylerinin incelenmesi = Examination of quality of life levels of individuals with total laryngectomy

Abstract

Total larenjektomi (TL) tüm larengeal yapıların ve üst trakeanın bir bölümünün cerrahi olarak alınmasını içeren bir ameliyat olarak tanımlanmaktadır. TL'li bireyler için başarılı ses restorasyonu üç şekilde gerçekleşmektedir: Özofageal konuşma (ÖK), elektrolarinks ve trakeoözofageal konuşma (TK). TL ameliyatı sonrasında bireylerin "yeni" seslerine alışma süreçleri zaman alabilmektedir. İletişim becerilerine ek olarak TL'li bireyler farklı alanlarda birtakım sorunlar yaşabilmektedir. Bu sorunları ne şiddette yaşadıklarını incelemek için araştırmacılar TL'li bireylerin yaşam kalitesi (YK) düzeylerini değerlendirmek üzere birtakım ölçüm araçları kullanmaktadır. Bu çalışmada literatürde yaygın olarak kullanılan ve YK düzeylerini inceleyen iki araç (TR-SECEL ile TR-UW-QOL) 39 TL'li bireye uygulanmıştır. Demografik (yaş ve eğitim), alerengeal iletişim aracı (ÖK ve TK) ve TL sonrası geçen süre değişkenlerine göre TR-SECEL ve TR-UW-QOL puanları karşılaştırılmıştır. TR-SECEL puan ortalamaları değerlendirildiğinde yaş ve eğitim grupları arasında anlamlı farklılık olmadığını, alerengeal iletişim aracı açısından Genel alt alan puan ortalamalarının TK kullanan bireylerde anlamlı olarak daha yüksek gözlendiğini, TL sonrası geçen süre açısından farklı üç grup arasında TR-SECEL puanlarının farklılaşmadığını, yaş değişkeni ile Genel alt alan puan ortalamaları arasında pozitif ve orta düzey bir ilişki olduğunu göstermiştir. TR-UW-QOL puan ortalamaları incelendiğinde, yaş gruplarında 60 yaş ve üzerindeki katılımcıların Moral maddesine ait puan ortalamalarının diğer yaş grubundan anlamlı olarak daha yüksek olduğunu, eğitim gruplarında 9 yıl ve üzeri eğitim alan katılımcıların Endişe maddesine ait puan ortalamalarının diğer eğitim grubundan anlamlı olarak daha yüksek olduğunu, alerengeal iletişim aracı açısından Görünüş ve Omuz maddelerine ait puan ortalamalarının sırasıyla TK ve ÖK kullanan katılımcılar lehine yüksek gözlendiğini, TL sonrası geçen süre açısından Görünüş maddesinde TL sonrası 121 ay ve üzeri geçen katılımcılara ait puan ortalamalarının 8-63 ay aralığındaki katılımcılara ait değerlerden anlamlı olarak daha yüksek olduğunu ortaya koymuştur. Sonuç olarak, herhangi bir alerengeal iletişim aracının diğerinden daha öncelikli ya da avantajlı olduğunu ifade etmek çok mümkün görünmemektedir.

Total laryngectomy (TL) is defined as an operation involving surgical removal of laryngeal structures and part of upper trachea. Oesophageal speech (OS), electrolarynx and tracheoesophageal speech (TS) are among options for voice restoration in TL. After TL surgery, it may take time for individuals with TL (IwTL) to adapt to their "new" voice. IwTL may experience problems in different areas including communication. Researchers use measurement tools to assess quality of life (QoL) levels of IwTL to examine the severity of these problems. In this study, two instruments (TR-SECEL and TR-UW-QOL), widely used in literature to examine QoL, were applied to 39 IwTL. The scores were compared according to demographic variables (age and education), medium of alerengeal communication (SC and TC) and time after surgery. Findings of TR-SECEL showed there was no significant difference between age and education groups, General subdomain score means were significantly higher in IwTL who used TS, scores did not differ between three groups in terms of time after surgery, there was positive and moderate relationship between age and General subdomain scores. Regarding TR-UW-QOL, mean scores of Mood item among IwTL aged 60 years and over were significantly higher than other group, and those of Anxiety item of IwTL with 9 years of education or more in the education group were significantly higher than other group, the mean scores of the Appearance and Shoulder items were higher in favour of IwTL who used TS and OS, respectively, and in terms of time after surgery, mean scores of IwTL with a duration of 121 months or more after TL in Appearance item were significantly higher than values of those in the range of 8-63 months. In conclusion, it does not seem possible to state any alaryngeal communication medium is more prioritised or advantageous than the other.